Patent, sınırlı bir yer ve süre için üçüncü kişiler tarafından buluşun izinsiz olarak üretilmesini, kullanılmasını ve satılmasını engelleme yoluyla sahibine tanınan tekel hakkıdır.Bu hakkın kullanılabileceğini gösteren belgeye patent belgesi denir.
Buluş Nedir?
Buluş, teknoloji alanında belirli bir sorunun çözümüne ilişkin, teknik özelliği olan fikir ürünüdür. Aynı teknik problemin her farklı çözümü farklı bir buluştur. Buluş, teknik niteliğe haiz olmalıdır. Aksi takdirde sadece soyut ve kavramsal düzeyde bir önermeden bahsedilebilir. Teknik nitelik ürünün fiziksel niteliklerinden faaliyetin niteliğinden ya da teknik nitelikte olmayan bir faaliyette teknik araçların kullanılmasından kaynaklanabilir. Buluş bazen yepyeni bir cihaz ,ürün, yöntem veya prosesin yaratılması, bazen de bilinen bir ürün veya proseste yapılan ilerlemeye dönük bir iyileştirmedir.
Faydalı Model Nedir?
Faydalı model, dünya çapında yeni olan ve sanayiye uygulana bilen buluşların sahiplerine koruma sağlayan bir sınai mülkiyet hakkıdır.
Faydalı model belgesi patentle kıyaslandığında hem daha kısa zamanda hem de daha az bir masrafla alınabilmektedir. Faydalı model ile fikri koruma sağlama sürecinin nispeten daha basit ve ucuz olmasının özellikle küçük ve orta ölçekli sanayicilerimizin ve araştırma kuruluşlarımızın buluş yapmalarını ve bunları sanayiye uygulamalarını özendireceği düşünülmüştür. Diğer taraftan, özellikle günümüzde, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin gerçekleştirdiği yenilikçi ürün ve yöntemlerin, rakipleri tarafından hemen hemen yapılması suretiyle taklit edilmesi tehlikesi mevcuttur. Küçük ve orta büyüklükteki bu işletmelerin mütevazi de olsa bu buluşlarını faydalı model belgesi ile korumak, onların ekonomik varlıklarının idamesine hizmet edecektir.
Patent ve Faydalı Model Arası farklar nelerdir?
| Patenler | Faydalı Modeller |
Yenilik | + | + |
Buluş Basamağı | + | – |
| Sanayiye Uygulanabilirlik | + | + |
Usuller ve usuller Sonucu Elde Edilen Ürünler | + | – |
Eczacılıkla İlgili Maddeler | + | – |
Biyoteknolojik Buluşlar | + | – |
Kimyasal ve Biyolojik Maddeler | + | – |
Araştırma Raporu | + | + |
İnceleme Raporu | 20 yıl | 10 yıl |
Yukarıdaki Tablodan da görüleceği üzere, faydalı modeller için buluş basamağı kriteri aranmamaktadır.
Ayrıca, usuller ve bu usuller sonucu elde edilen ürünler, eczacılıkla ilgili maddeler, biyoteknolojik buluşlar ve kimyasal ve biyolojik maddelere faydalı model koruması sağlanmamaktadır.
Yenilik mutlak olmaktadır. Tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluş yenidir. Bir başka deyişle buluş, dünyada herkesin ulaşabileceği şekilde yazılı, sözlü veya bir başka yolla açıklanmamış ya da kullanılmamış olmalıdır. Bir buluşun buluş basamağını içermesi, buluşun ilgili olduğu teknik alanda uzman bir kişi tarafından, tekniğin bilinen durumundan ‘açık bir şekilde’ çıkartılmayacak nitelikte olmasıdır.
Sanayiye uygulanabilirlik buluşun tümüyle kuramsal olmak yerine pratiğe uygulanabilir özellik taşıması demektir.Faydalı model belgesi alma sürecinin daha az maliyetle ve daha kısa sürede gerçekleşmesi başvuru sahibinin lehinedir. Ayrıca, inceleme işlemlerinin olmaması süreci daha da kolaylaştırmaktadır.
Buluşları hangi sistemlerle koruyabiliriz? Koruma süreleri ne kadardır ve bu süreler uzatılabilir mi?
Türkiye’de buluşlara sağlanan iki tür koruma sistemi vardır;
Patent sisteminde
Patent Belgesi, başvurunun patentlene bilirlik kriterlerine (yenilik, buluş basamağı, sanayiye uygulanabilirlik) sahip olup olmadığını gösteren bir inceleme raporuna dayanılarak verildiği için daha sağlam ve daha uzun süreli bir koruma elde edilmiş olur.Patent belgesi 20 yıl koruma sağlar.Koruma süresi uzatılamaz.
Faydalı Model Sisteminde
Patentten farklı olarak inceleme işlemi bulunmamaktadır.Bu nedenle patente göre daha kısa sürede ve daha az maliyetle belge alınabilmektedir.Bu sistemde koruma araştırma raporuna dayanılarak verilir.Faydalı Model belgesi 10 yıl koruma sağlar Koruma süresi uzatılamaz.
Bütün Buluşlar Patentlenebilir mi?
Bir buluşun patentlenebilmesi için yeni; buluş basamağını içeren ve sanayiye uygulanabilir olması gerekir.
Ancak, konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlara, bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki ve hayvan yetiştirilmesi usullerine patent verilmemektedir.
Ayrıca;
- Keşifler, bilimsel teoriler, matematiksel yöntemler;
- Bilgisayar programları
- Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleriyle bilim eserleri.
- Bilginin sunumu
- İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri, buluş niteliğinde olmadıkları için koruma kapsamı dışındadırlar
Buluşlar başvuru tarihinin dolamasından itibaren 18 aylık sürenin dolmasıyla yayımlanır. Böylece kamu, teknikteki gelişmelerden haberdar olabilmektedir. Ayrıca, önceden emek ,zaman ve para harcanmış buluşlar için tekrar yatırım yapılmasının ve zaman harcanmasının önüne geçilmekte, teknolojik gelişim hızının ivme kazanması sağlanmaktadır.
Korumadan yararlanacak kişiler kimlerdir?
Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde ikametgahı olan veya sınai veya ticari faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişiler veya Paris Sözleşmesi veya Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş anlaşması hükümleri dahilinde başvuru hakkına sahip kişiler korumadan yaralanabilir.
Türkiye Cumhuriyeti uyruğundaki kişilere kanunen veya fiilen patent ve/veya faydalı model belgesi koruması tanıyan devletlerin uyruğundaki gerçek veya tüzel kişiler karşılıklılık ilkesi uyarınca Türkiye’de patent ve/veya faydalı model belgesi korumasından yararlanır.