Coğrafi İşaret

Bazı ürünler, üretildikleri bölge ile özdeşleşmektedir. Bu bağlamda ürünlerin de varlıklarını ve haklarını devamlı bir biçimde sürdürebilmek için coğrafi işaretin de alınmasını gerektirmektedir.

Coğrafi işaret, tüketiciler adına ürünün karakteristik niteliklerini, temelini ve ürünün karakteristik nitelikleri ile coğrafi alan içerisinde bağlantıyı ifade eden ve garanti etmiş bulunan kalite işareti olmaktadır. Yöreden ulaşılmış bulunan hammadesi ile coğrafi işaret tesciliyle kalitesi, gelenekselliği de yöreden elde edilmiş bulunan hammaddesi ile birlikte yerel özelliklere dayalı bir biçimde belli bir biçimde ön plana çıkmış bulunan ürünlerin de korunumunun gerçekleşmesi gerekmektedir.

Belirgin nitelikte ünü, özelliği ve öteki nitelikleri bakımından temelinin bulunduğu bölge, alan, yöre, ya da ülke ile bütünleşmiş ürünü gösteren işaret olmaktadır. Bu bağlamda coğrafi işaretler, mahreç veya menşe işareti olarak tescil edilmiş bulunmaktadır. Coğrafi işaret tesciline, tarım, gıda, maden, sanayi ürünleri ve el sanatları da konu edilebilmektedir.

Coğrafi işaretler, ayırt edici niteliğiyle ön plana çıkmakta olup içerisinde yer aldığı bölge ile özdeşlik gösteren tarım, doğal ürünler, el sanatları, sanayi ürünleri ve madenlere verilmiş bulunan işaret olmaktadır.

Coğrafi işaret tescili bulunan ürünlerin standartları, üretim yöntemleri ve geleneksel niteliklerinin de koruma altına alınması gerekmektedir. Coğrafi işaretler de yalnızca bir üreticiden ziyade belirli koşullar altında üretim gerçekleştiren firmaların tamamını koruma altına almaktadır.

Bir yörenin de herhangi bir ürünü, taş, meyvesi vb. öteki yörelerden ayrılık gösterebilir ve herhangi bir nedenle de üne ulaşmış bulunmaktadır. Coğrafi işareti bulunan ürünlerde geleneksel üretim yöntemi ve coğrafi kaynağı arasında meydana getirilen ve sıkı bir biçimde gerçekleştirilen bağı simgeleyen bir güvence de olmaktadır.

Bir ürünün coğrafi işaret kazanabilmesi için şu nitelikleri bulundurması gerekmektedir:

Coğrafi sınırları belirli bir alan içerisinde bulunması

Bir karakteristik nitelik barındırması ve bu karakteristik niteliğin bulunduğu bölgeyle de ilişkilendirilmiş olması gerekmektedir.

Bu alana ait özellikler sonucunda meydana gelmiş bulunan bir ürün olmalıdır.

Coğrafi işaret başvurusu da mahreç ve menşe olmak üzere 2 farklı biçimde gerçekleşmektedir:

Bölge kavramı açısından mahreç başvurusu, üretim metodlarını ve niteliklerini hesaba katarak özelliklerinin de ötekilerden farklı bulunduğunu tescil edebilmektedir. Bu bağlamda aynı ürünün, herhangi bir şekilde coğrafyaya dayalı olmaksızın farklı yerlerde meydana getirilse de özgün nitelikleri kapsaması gerekmektedir.

Coğrafi sınırları belirlenmiş ancak belirgin nitelikleriyle birlikte o bölgeye yönelik bulunan üretimi, işlenmesini ve coğrafi alanın sınırları içerisinde de en az biri belirlenmiş meydana getirildiği ürünler doğrultusunda verilmektedir. Örneğin; Adana kebabı, Akçaabat köftesi, Antakya künefesi ve Balıkesir hoşmerim tatlısı gibi.

Menşe başvurusu da ilgili ürünün bütün özelliklerinin, söz konusu bölgeyle ilgili bağlantısını ifade etmektedir. Bu bağlamda ele alındığı takdirde öteki bölgelerde meydana getirilen aynı cins ürünlerin de coğrafyaya dayalı olmaksızın farklı yerlerde üretimi gerçekleşse de özgün niteliklerini da kapsamak zorundadır.

Coğrafi sınırları belirlenmiş ancak belirgin nitelikleri ile o bölgeye yönelik olan ve bölge dışarısında meydana getirilemeyen ürünler için verilmiş bulunmaktadır. Örneğin; Finike portakalı, Afyon kaymağı, Anzer balı ve Van otlu peyniri gibi.

Menşe Adı

Bir ürünün belirli veya esas özellikleri, belirli bir coğrafi alan yönelik beşeri ve doğal ögelerden kaynaklandığı takdirde bu durumdaki ilgili coğrafi işaretlere de “menşe” adı verilmektedir. Coğrafi alanın sınırları içerisinde de ürünün işlenmesi, üretimi ve öteki faaliyetlerinin tamamının belirlenen ilgili coğrafi alanın sınırları içerisinde gerçekliğe ulaşmasını da zorunlu kılmaktadır. Bu bağlamda “menşe” olarak tescillendirilmiş bulunan coğrafi işaretlerin temellendikleri yöre ile de bağları oldukça kuvvetli bir biçimde gerçekleşmektedir.

Mahreç İşareti

Belirgin bir ünü, özelliği ya da öteki nitelikleri nedeniyle belirli bir coğrafi alanla bütünlük gösteren; işleme, üretim veya öteki işlemlerden de birinin belirlenmiş bulunan coğrafi alan içerisinde de yapılması zorunlu olan ürünlerin konu edildiği coğrafi işaretlere de “mahreç işareti” adı verilmektedir. Üretim ya da hammadesi, işleme aşamalarından herhangi bir tanesi de yörede gerçeklik kazanan bir ürün, mahreç işareti olarak tescillendiği takdirde öteki işleme ve üretim evreleri de temellendiği yöre dışında da gerçekleştirilebilmektedir.

Coğrafi İşaret Nasıl Alınmaktadır?

İlk olarak belirlenmiş bulunan yöresel ürün adına mahreç işareti başvurusu mu yoksa menşe adı mı incelemesi olduğunun ele alınması gerekmektedir. İlgili belgelerin de hazırlanması üzerine “Türk Patent ve Marka Kurumu Coğrafi İşaret Tescili Başvurusu” gerçekleştirilmektedir.

TÜRKPATENT tarafından “Coğrafi İşaret” adına gerçekleştirilen başvurular, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ve yönetmeliği nezhinde ifade edilmiş bulunan esas ve usullere göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Başvuruların da “TÜRKPATENT” elektronik başvuru sistemi E-PATS üzerinden gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu bakımdan başvuru işlemlerini gerçekleştirecek kişilerin aşağıdaki konularda hazırlıklarını tamamlamasını gerektirmektedir.

• Başvuru sahibi hakkında gerekli bilgileri barındıran başvuru formu,
• Değerlendirmeye alınmış bulunan başvurunun da uygunluk derecesini ispatlayan belgeler,
• Coğrafi alan hakkında ayrıntılı bilgi.
• Üretim ve ürün metodlarının coğrafi alanla olan ilgili ilişkisini belirgin bir biçimde ifade eden bilgi ve belgeler.
• Denetim süreçleriyle alakalı taahhütnameler ve denetleme ölçütleri.
• Talebin de mahreç işaretlerinden veya coğrafi menşe hangisini barındırmuş bulunduğuna yönelik açıklama.
• Ürünün ilgili bölgede üretimiyle alakalı tarihsel süreci açıklayan belgeler.
• Coğrafi işaretin de kullanım biçimini ifade eden ambalaj, sembol ve etiket benzeri belgeler.

Coğrafi İşaretin Önemi 

Coğrafi İşaretler, üreticiye pazarlama konusunda önemli avantajlar sağlamaktadır. Coğrafi işaret amblemi bulunan ürünlere yönelik tüketicilerin de seçim yapmış olması, ilgili ürünlerin satış değerini de geliştirmektedir.

Coğrafi işaret amblemi aracılığıyla ilgili ürün, daha yüksek bir değerle rahat bir şekilde pazara da sunulmaktadır. Gerçekleştirilen birden fazla araştırma da eğitim seviyesi ileri düzeyde bulunan tüketicilerle birlikte kadın tüketicilerin, coğrafi tescili bulunan ürünlere yönelik seçim yaptığını göstermektedir.

Coğrafi işaret tescili, ürünün gerçek üreticisini koruma altına almakta olup ülke ekonomisine önemli katkılar sağlamaktadır.

Coğrafi işareti bulunan ürünü ötekilerden ayırt edebilmek amacıyla ilgili ambalajın üstüne “coğrafi işaret amblemi” konulması gerekmektedir. Bu amblemin amacı ise tüketiciyi ilgili ürünün coğrafi/geleneksel ürün olduğu hususunda tüketiciyi de bilgilendirerek denetleme etkinliklerini hızlı bir biçimde gerçekleştirebilmektedir.

Coğrafi işaretlerin tescilinde gerçekleştirilen temel amaç, o yöreye yönelik insan veya doğal faktörlerden meydana gelen niteliklerin söz konusu ürüne sunmuş olduğu özellik ve kalite itibarıyla benzer ürünlerden de bölge ürünlerinin farklı kılınmasını sağlamaya çalışmaktır. Bu bağlamda coğrafi işaretler, tescil sayesinde ilgili korumanın gerçekleştirmesini olanaklı hale getirmektedir. Coğrafi işaretler sayesinde yerel üreticiler tarafından korunumu gerçekleştirilmiş bulunan ürünlerin, kalitesi ve güvenirliğinin de tescillenmesi üzerine ön plana çıkan bir pazarlama aracı haline gelmiş bulunmaktadır. Bu bağlamda satışa yönelik yerel üreticilerin de üretim gerçekleştirmeleri konusunda teşvik edilerek daha kaliteli bir şekilde üretim gerçekleştirmeleri için de teşvik aracı olarak kullanılması bakımından önemli olmaktadır.

Coğrafi İşaret Tescilinin Amacı

• Bilinen nitelikte üretimin gerçekleştirilmesi
• Coğrafi işareti konu edilen ürünün kalitesinin korunumunun sağlanması
• Ülkenin kültürel ve milli değerlerinin de korunumunun gerçekleştirilmesi
• Coğrafi işareti konu edilen ilgili yörede üretim gerçekleştirenlerin öncelikli bir biçimde korumadan faydalanmasını sağlamak.

Coğrafi İşaret Onay Süreci

Coğrafi işaret onay süreci öncesinde bilinmesi zorunlu bulunan konuların başında. Coğrafi işaret başvuruları ile beraber bireysel bir hak ulaşılamayacağı anlamına gelmektedir. Başvuru sonucu üzerine ulaşılan haklar, tek bir kişiye yönelik olmayıp o ürünün meydana getirilmiş olduğu bölgenin ve bütün üreticilerin de ortak kullanımına sunulması gerekli olmaktadır. Bu doğrultuda ilgili başvuru; ürünle birlikte yetkili dernekler, üretici grupları, coğrafi yöre ile alakalı kamu kuruluşları ya da vakıflar tarafından gerçekleştirilmesini gerektirmektedir.

Başvuru esnasında Türk Patent ve Marka Kurumu, sunulmuş bulunan bilgilerin de onaylanabilmesi için ilgili kamu kuruluşu, uzman, veya üniversitelerden de inceleme isteğinde bulunulmaktadır. Başvuru sahibi tarafından da kurum tarafından talep edilen incelemenin maliyetinin ödenmesi gerekmektedir.

Coğrafi İşareti Başvurunuzu gerçekleştirebilmek için Birof Danışmanlık olarak firmamızın tecrübeli ve uzman kadrosundan yararlanabilmek için bizlerle iletişime geçebilirsiniz.

Coğrafi İşaretli Bazı Ürünler

Hangi ürünlerin tescile uygun olduğu aşağıda bulunmaktadır:

Hayvan kategorisinde Kars Türk çoban köpeği ve Sivas Kangalı coğrafi işarete sahip olmaktadır.

Madenler ve doğaltaş arasında Eskişehir lületaşı, Oltu taşı ve Afyon mermeri işaretli değerlerimiz arasında bulunmaktadır.

Tarım ürünleri arasında Taşköprü sarımsağı, Antepfıstığı ve Kars balı bulunmaktadır.

El sanatları kategorisinde Bursa bıçağı, Edirne, mis meyve sabunu, Nallıhan iğne oyası ve Gaziantep Kutnu kumaşı örnek olmaktadır.

Coğrafi işaretlerin, öteki sinai mülkiyet haklarından farkları da şu biçimde olmaktadır:

Belirli koşullar altında coğrafi işaretler tek bir üreticiden ziyade üretimi gerçekleştiren insanların tamamını koruma altına almaktadır.

Bunun nedeni coğrafi işaret bölgesel, yöresel, alansal, işaret ve ülkesel anlamda genelliğe bu bağlamda da bir anonimliğe sahip olmakta olup sağlamış bulunduğu ilgili hak, herhangi bir kişiye ya da bazı kişilere de dayandırılmamaktadır.

Coğrafi İşaret Sisteminin Boyutları

Bir işaretin “Coğrafi İşaret” olarak isimlendirilmesi için bazı ögeleri de bünyesinde taşıması gerekmektedir. Bu ögeler de belirli bir coğrafya, işaret, ürünün belirli bir karakteristik nitelik barındırması ve ilgili ürünün coğrafi kökeni ve karakteristik niteliği arasında ilişki olması gerekmektedir. Ürünün coğrafi işaretle birlikte tescil edilmesi üzerine belirli bir standart doğrultusunda üretimin gerçekleştirilmesi, yörede üretim gerçekleştirenlerin tescilinin gerçekleştirmiş bulunduğu korumadan faydalanmasını da sağlamaktır. Bu bağlamda ürünlerin tanılabilirliğinin ilerletilmesi ve birbirleriyle de karışmalarının engellenmesi de sağlanmış bulunmaktadır. Cİ sistemi temel olarak altı boyuttan meydana gelmektedir:

Coğrafi boyut: Cİ sistemini konu edilen yöresel ürünleri farklı kılan niteliği, coğrafi-mekan bağımlısı olmalarından kaynaklanmış bulunmaktadır.

Korumacılık boyutu: Aynı zamanda Cİ’ler korumaca bir düzenleme olmaktadır. Bu durumda ürün temelinde koruma altına alınan gelenek, tarih ve kültür olmaktadır.

Yerellik boyutu: Coğrafya-bağımlısı olmanın öteki anlamı da yerellik olarak ifade edilmektedir. Belli bir yöreye ait bulunmak ise bu ürünlerin ilgili tanımından kaynaklanmaktadır.

Mülkiyet boyutu: Cİ sistemi ilgili yöresel ürünleri de fikri mülkiyet hakkı bağlamında düzenlenmesi gerekmektedir.

Standardizasyon boyutu: Cİ’lerin kurumsal yapısı da üretim şartları ve özelliği hususunda detaylı bir standardizasyon ve tanımı da getirmesi gerekmektedir.

Kalkınma boyutu: Cİ olgusu, son on beş yıl içerisinde bilim ve yasa koyucular çevreleri adına kırsal kalkınma paradigması olarak değerlendirmeye başlanmıştır.

Coğrafi işaretlerin faaliyetleri de tali ve asli faaliyetler olmak üzere iki farklı başlık altında bir araya getirilmiş bulunmaktadır: Ayırt edicilik, asli faaliyetler, garanti ve kalite belirtme, ürün takip edilebilirliği, gıda güvenirliği ve tanıtım yapma faaliyetleri olarak sınıflandırma faaliyetleri gerçekleştirirken; tali faaliyetler ise kültürel değerlerin ve geleneksel bilgilerin korunmasının gerçekleştirilmesi, yerel kalkınmayı destekleme ve ülke tanıtımıda fayda sağlama gibi etkinlikler olarak ifade edilmiştir.

Coğrafi İşarete Kimler Başvuru Yapabilmektedir?

Ürün ve ürünün temellendiği coğrafi alana yönelik kamu kurum ve kuruluşlarıyla beraber kamu kurumu özelliğindeki meslek kuruluşları

Ürünün de tek bir üretici olması durumunda bunun kanıtını sunmak amacıyla tek üretici.

Ürünle alakalı kamu faydasına yönelik çalışmalar gerçekleştiren ya da üyelerinin ekonomik çıkarlarını destekleyen ve koruma altına alan vakıflar, dernekler ve kooperatifler.

Coğrafı İşaret Başvurusu İçin Gerekli Olan Evraklar

• “Coğrafi İşaret Başvurusu”  TÜRKPATENT elektronik başvuru sisteminin (EPATS) üzerinden yapılması gerekmektedir (e-devlet sistemi üzerinden gerçekleştirilen ilgili talep)
• Coğrafi işaret başvurusu, TÜRKPATENT elektronik başvuru sisteminin (EPATS) üzerinden gerçekleştirilmesi gerekmektedir (e-devlet sistemi üzerinden gerçekleştirilen talep).
• Başvuru işlemini gerçekleştiren kişinin kimliğine yönelik bilgiler
• Coğrafi işaretin mahreç ya da menşe işaretlerinden hangisine yönelik olduğuna ilişkin açıklama
• Ürün grubuna yönelik bilgi
• Coğrafi işaret tanımna uyğunluğunu gösteren bilgi ve belgeler
• Coğrafi alana yönelik bilgi
• Üretim yöntemine ürünün niteliğini vermiş bulunan yerel üretim teknikleriyle adet ve usullere yönelik belge ve bilgiler
• Ürünün coğrafi alandaki tarihsel gelişimiyle alakalı belge ve bilgiler
• Denetim şeklini ayrıntılı bir biçimde açıklayan belgeler ve bilgi ve örnek denetim tutanağı
• Coğrafi işaretin kullanım şekli ve varsa ambalajlama ve etiketleme usullerini açıklayan ilgili belge.